نگاهی به کتاب “جای خالی سلوچ” اثر دکتر محمود دولت آبادی

جای خالی سلوچ قصه نیست، جای افسانه و شاه پریان و شاهزاده رویا نیست؛ حتی رئال هم نیست بلکه ناتورال است؛ شاید خیلی بیشتر از حد انتظار؛ شاید خیلی بیشتر از حد تحملمان؛ اما واقعیت است. حکایت درد است. حکایت زندگی مردمانی است که در دور عبث و بیهوده زندگی گرفتارند و با مشکلات دست و پنجه نرم می کنند. احساس را می کشند؛ حتی احساس مادری! چرا که باید محکم بود. ضعف نشان دهی باخته ای. اگر بدانند احساس داری با خنجر به جانش می افتند. اگر بدانند کم آورده ای حمله می کنند.

اینها را نگفتم که از خواندن کتاب جای خای سلوچ دلسردتان کنم بلکه برعکس. لذت زاید الوصفی از خواندن این کتاب در انتظارتان است. سیر و سلوکی خواهید داشت به زندگی مرگان و اهالی آبادی اش که تک تک در نوع خود خوب ساخته و پرداخته شده اند و هر کدام نمادی است از خوی و روش زندگی انسانی. سیر و سلوکی شاید در زندگی خودتان. شیوه سیال ذهنی که دکتر دولت آبادی برای نگارش به کار بسته در نوع خودش جالب توجه است. انگار که در ذهن نویسنده باشی. انگار که خود مرگان باشی، یا عباس، یا ابراو یا هاجر یا تک تک اهالی آبادی سلوچ.

در جای خای سلوچ شما فقط یک داستان نمی خوانید بلکه با آن زندگی خواهید کرد. قضاوت خواهید کرد نه فقط شخصیت های داستان که خود را. شما باشید چه می کنید؟ به احساستان مجال فروپاشی می دهید؟ رها می کنید مثل سلوچ؟ اما نه! مگر سلوچ رها کرد؟ به عقیده من سلوچ رفت چون باید می رفت. رفت چون مرد بود. رفت چون مرگان را می شناخت. شاید رفت چون عاشق بود! عاشق مرگان، عاشق بچه هایش! رفت چون راهی نمانده بود، راهی نگذاشته بودند که بماند.

دکتر محمود دولت آبادی کتاب را نوشت تا اعتراضی خاموش کند به انقلاب سفید. به هجوم دیو ماشین به روستاهایی که به دست خرده مالکان افتاده اند، یعنی همان که جلال در غرب زدگی برایمان آشکار ساخت. ایده اصلی کار شاید این بود اما دستاورد او چیزی فرای این بود. کتاب به زندگی واقعی مردمانی می پردازد که حکومت با آنها و با دردشان آشنا نیست و با یک تصمیم روی کاغذ از پشت درهای بسته سرنوشت آنها را رقم می زند. پس جای خالی سلوچ تنها یک اعتراض سیاسی نیست. یک استعاره است. جای خالی ای است که در زندگی همه ما وجود دارد. نه فقط اعتراض که زندگی را به تصویر می کشد. خوی پست انسانی را، و همزمان زیبایی آن را، به تصویر می کشد. نقطه اتصال و انفصال انسان ها را به تصویر می کشد. «خدا زمین» اینجا نقطه اتصال مرگان است. هویت اوست. اعتبار او! مایه فخر و اعتراضش و بهانه ای تا بگوید من هستم، هنوز هستم! و جایی که این نقطه اتصال برچیده می شود دیگر نه جای ماندن است که باید کوچ کرد و به جستجو پرداخت.

از بیان خلاصه داستان صرفنظر می کنم چرا که کاری بیهوده است و باید کتاب را کامل خواند. به شخصیت ها و ماجراهایش وصل شد، اندیشید و با آنها زندگی کرد.